Βυθισμένες αρχαίες πόλεις στον Ελλαδικό χώρο
Τα βυθισμένα οικιστικά συγκροτήματα του ελλαδικού χώρου δεν περιβάλλονται βεβαίως από το μυστήριο που γοητεύει πολλούς, όπως η υπόθεση της χαμένης Ατλαντίδος, αλλά συμπληρώνουν καίρια τον αρχαιολογικό ιστό της χώρας και παρέχουν πολύτιμα πληροφοριακά στοιχεία για την ιστορία, το εμπόριο, τις πληθυσμιακές μετακινήσεις, τη γεωλογία και το κλίμα του Αιγαιακού περιβάλλοντος, στο οποίο κυρίως έχουν εντοπιστεί. Οι ήδη γνωστές υποβρύχιες αρχαιολογικές θέσεις κατά μήκος των ακτογραμμών της Ελλαδικής επικρατείας καλύπτουν το χρονολογικό πεδίο από την προϊστορική εποχή μέχρι και την πρώιμη βυζαντινή. Συνοπτικά είναι οι παρακάτω:
Σαλάντι Αργολίδας.
Ο προϊστορικός οικισμός βρίσκεται στο μέσο του όρμου των Διδύμων, λίγο βορειότερα του γνωστού σπηλαίου Φράγχθι. Εκτείνεται με κατεύθυνση βορειοδυτικά-νοτιοανατολικά σε μια ζώνη μήκους 400 και πλάτους 30 μ. περίπου κατά μήκος της παραλίας και μέχρι την ισοβαθή των 4 μ. κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Λόγω των αλουβιακών αποθέσεων στο μυχό του όρμου και της ανόδου του επιπέδου της στάθμης του ύδατος η συνολική έκταση του οικισμού δεν είναι δυνατόν προς το παρόν να προσδιοριστεί Η επιφανειακή έρευνα, που έγινε το 1998 από τους αρχαιολόγους της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων Δ. Χανιώτη και Α. Τεγονίδου, και Χ. Αγουρίδη το 2000, έδειξε ότι ο οικισμός θα πρέπει να καταλάμβανε μια έκταση 20 στρεμμάτων περίπου και να βρισκόταν κατά την πρώιμη Εποχή του Χαλκού σε χαμηλή κοιλάδα και σε αρκετή απόσταση από τη θάλασσα, αν κρίνουμε από την ελαφρά κλίση του βυθού. Οι τοίχοι θεμελιώσεως των κτηρίων του οικισμού, που είναι ορατοί σήμερα στην επιφάνεια του βυθού, είναι κατασκευασμένοι από αργούς λίθους και είναι κυρίως δύο τύπων:
Διπλοί πάχους 50-60 εκατοστών με ενδιάμεσο γέμισμα και μονοί πάχους 30 εκ. Στο δεύτερο τύπο ανήκει και ημικυκλικό κτίσμα διαμέτρου 4 μ. Αμφότεροι οι παραπάνω τύποι συναντώνται συχνά σε οικισμούς της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδος κατά την πρώιμη Χαλκοκρατία. Από την κεραμική που ανευρέθει, όπου κυριαρχούν οι ραμφόστομες φιάλες, τα χονδροειδή αγγεία οικιακής χρήσεως, τα ανοικτά αγγεία με ανάγλυφες ταινίες στο άνω μέρος τους καθώς και μυλόλιθοι και τρυπητήρια από ηφαιστειακό υλικό του Σαρωνικού, ο οικισμός χρονολογείται στην πρώιμη Εποχή του Χαλκού και μάλιστα στην δεύτερη και πιο ώριμη φάση της.
Πλατυγιάλι Αστακού.
Ο χώρος αυτός, σε οδική απόσταση 12 χλμ. νότια του Αστακού Αιτωλοακαρνανίας, εντοπίζεται μεταξύ των ακρωτηρίων Κάρλο Γλώσσα και Στενή Γωνιά. Το πλάτος του όρμου είναι 1 χλμ., ενώ η θάλασσα εισδύει σ’ αυτόν περίπου 2 χλμ. Η είσοδός του προστατεύεται από τις νησίδες του συμπλέγματος των Εχινάδων. Τόσο μέσα στη θάλασσα όσο και στην παραλία υπάρχουν πηγές γλυκού νερού. Η υποθαλάσσια έρευνα στην περοχή είχε ξεκινήσει με αφορμή τον προγραμματισμό κατασκευής στον ομώνυμο όρμο διαλυτηρίου πλοίων από την ΕΤΒΑ και διήρκεσε από τον Ιούλιο έως το Δεκέμβριο του 1986. Αξιοπρόσεκτο εύρημα είναι ο ταφικός εγχυτρισμός ενός βρέφους.
Ο προϊστορικός οικισμός βρισκόταν στο μυχό του κόλπου, σε σημείο που και προ της βύθισής του πρέπει να ήταν χαμηλή κοιλάδα. Οι λόγοι της καταβύθισης παραμένουν ουσιαστικά άγνωστοι, αφού η εξακρίβωσή τους προϋποθέτει γεωλογική μελέτη. Τοίχοι κτισμάτων διακρίνονται σε μια ζώνη 400 μ. παράλληλα προς την ακτογραμμή και σε απόσταση 130 μ. απ’ αυτήν, τουλάχιστον ως την ισοβαθή των 5 μ. Μερικοί απ’ αυτούς συνεχίζονταν και στην παραλία σε αρκετό βάθος κάτω από το έδαφος. Το τμήμα του οικισμού που καλύπτεται απο τη θάλασσα έχει έκταση περίπου 50 στρεμμάτων και καταποντίστηκε πριν από 4.500 χρόνια. Η οριστική του εξαφάνιση ωστόσο επήλθε με την εγκατάσταση του διαλυτηρίου πλοίων, που συντελέστηκε εξαιτίας της αβελτηρίας αλλά και με τις «ευλογίες» της θανούσας υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη.
Πουνταζέζα Λαυρίου.
Πρόκειται για παραθαλάσσιο οικισμό του αρχαίου δήμου Σουνίου της Λαυρεωτικής και ταυτίζεται με τον «Πορθμόν των Σαλαμινίων», που αναφέρεται σε επιγραφές του 363 π.Χ. από την αρχαία Αγορά Αθηνών. Ο οικισμός φαίνεται να εκτεινόταν στην ευρύτερη περιοχή του λόφου της Πουνταζέζας, καταλήγοντας ομαλά προς τη θάλασσα. Στον πορθμό οι εύποροι δημότες, που ανήκαν στο γένος των Σαλαμινίων, φαίνεται να είχαν στη κατοχή τους καλλιεργήσιμη γη, αλώνι, πηγάδι, δύο οικίες, τέμενος άγνωστης θεότητας καθώς και τέμενος του Ηρακλέους.
Οι πρόσφατες έρευνες απέδειξαν ότι στην περιοχή υπήρξε έντονη γεωργοκτηνοτροφική αλλά και μεταλλευτική δραστηριότητα. Σήμερα ένα μέρος του παραθαλασσίου τμήματος του οικισμού είναι καταποντισμένο λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας. Τα κυριότερα λείψανα εντοπίζονται στη βορειοανατολική πλευρά και καταλαμβάνουν μια έκταση 110χ35 μ. Εκεί παρατηρούνται τοίχοι κτισμάτων από πωρόλιθο εγκάρσιοι αλλά και παράλληλοι προς την ακτογραμμή. Το ύψος τους είναι περίπου 40 εκ. Επίσης σε απόσταση 25 μ. από την ακτή σε βάθος 1,85 μ. εντοπίζονται απομεινάρια τετραγώνου λίθινου οικοδομήματος (προφανώς δημοσίου κτηρίου) διαστάσεων 9,65χ9,65 μ. Η ακμή του οικισμού ανάγεται στους κλασικούς χρόνους.
Λιμάνι Αβδήρων.
Μέσα στο σύγχρονο λιμενίσκο της κοινότητας των Αβδήρων πραγματοποιήθηκε το 1992 η υποβρύχια έρευνα του αρχαίου λιμενοβραχίονα, που, αν και αρκετά φθαρμένος, σώζει σε μεγάλο βαθμό το αρχικό σχήμα και μέγεθός του. Έχει μήκος περίπου 170 μ. και κατεύθυνση από ανατολών προς δυσμάς. Κατά την πρώτη ανασκαφική περίοδο διαπιστώθηκε κατ’ αρχήν η ύπαρξη δύο τουλάχιστον οικοδομικών φάσεων. Στην πρώτη φαίνεται να ανήκει ένας λιμενοβραχίονας πλάτους 8 μέτρων δομημένος με λιθοπλίνθους από γρανίτη και ελαφρά κλίση προς το βορρά. Εξωτερικά του σημείου που γωνιάζει εντοπίστηκαν δύο ημικυκλικοί πύργοι διαμέτρου 10 και 13 μ. Στην νεότερη φάση του λιμανιού ανήκει η προς τη λιμενολεκάνη επέκτασή του πλάτους 3-3,5 μ., που εφάπτεται στην εσωτερική πορεία της αρχαιότερης φάσης και είναι κατασκευασμένη επίσης από μεγάλες γρανιτένιες λιθοπλίνθους.
Μεθώνη (Οικισμός Εποχής του Χαλκού).
Περί τα μέσα της δεκαετίας του 80 στον κόλπο της Μεθώνης, σε απόσταση 300 μ. από το δημοτικό κάμπινγκ και σε βάθος 3,5 έως 5,5 μ. εντοπίστηκαν εκτεταμένα οικοδομικά λείψανα και συστάδες. Οι τοίχοι σώζονται σε ορισμένες περιπτώσεις σε ύψος τεσσάρων δόμων, αποτελούνται δε κατά κανόνα από πλακερές πέτρες. Η τοιχοδομία αυτή συγκροτείται κυρίως από διπλές σειρές λίθων. Σε λίγες περιπτώσεις εμφανίζεται μόνο μία σειρά, αποτελούμενη από ακατέργαστους ογκόλιθους. Σημαντικό στοιχείο για τη προϊστορική χρονολόγηση του ευρήματος υπήρξε τοίχος σε διάταξη «ιχθυόκανθου», που «πορεύεται» δυτικά από μεγάλο κυκλικό οικοδόμημα.
Η γενική εικόνα των λειψάνων συνηγορεί υπέρ της πιθανότητας καταβύθισης λόγω σεισμού. Από το 1990 διεξάγεται συστηματική έρευνα στον εν λόγω χώρο, όπου αξίζει να σημειωθεί ότι έχει βρεθεί μια λίθινη προϊστορική άγκυρα ενσωματωμένη σε τοίχο καθώς και υπολείμματα ταφικού εγχυτρισμού δύο νηπίων. Οι υπάρχουσες ιστορικές πληροφορίες για τη περιοχή είναι αξιολογότατες. Κατά την εποχή των Τρωικών ονομαζόταν Πήδασος. Ο Στράβων την αναφέρει ως Πήδασον αμπελόεσσαν. Τα δύο σπουδαιότερα ιερά της πόλης ήταν ο ναός της Ανεμώτιδος Αθηνάς, όπου υπήρχε και ανδριάντας του Διομήδους και ναός της Αρτέμιδος, όπου και το υπό του Αναχάρσιδος αναφερόμενο φρέαρ, από το οποίο αντλούσαν νερό αναμεμιγμένο με πίσσα. Ίσως να πρόκειται για την πρώτη άντληση πετρελαίου στον ελλαδικό χώρο.
Πλύτρα Λακωνίας.
Βρίσκονται στη δυτική πλευρά της χερσονήσου Επιδαύρου Λιμηράς μεταξύ των όρμων Σκοτεινός και Άρασμα στο Λακωνικό Κόλπο και ταυτίζεται με την αρχαία πολίχνη Ασωπός των Ελευθερολακώνων. Η περιοχή, που κατά την αρχαιότητα πρέπει να βρισκόταν περίπου 3 μέτρα ψηλότερα από τη σημερινή στάθμη της θάλασσας, είναι διάσπαρτη με αρχαία κτήρια. Είναι τυπικό παράδειγμα αρχαιολογικού χώρου, που έχει διαταραχθεί λόγω τεκτονικών φαινομένων και που σήμερα βρίσκεται βυθισμένος μέχρι και το βάθος των 7 μέτρων. Κατά μήκος του πρανούς της ανατολικής ακτής είναι ορατά τα σημεία όπου έχει αποκοπεί από τη στεριά.
Έχουν βρεθεί ανθρώπινα οστά αναμειγμένα με κεραμικά, που ενδεικνύουν το αιφνίδιον της καταστροφής που είχε επέλθει. Η συνεχής διάβρωση της παράκτιας περιοχής αποκαλύπτει οικοδομήματα με εντυπωσιακά ψηφιδωτά δάπεδα καθώς και αρχαίους τοίχους, που συνεχίζουν κάτω από τη θάλασσα. Τα πλείστα των οικοδομικών λειψάνων, που υφίστανται στον πυθμένα του κόλπου, χρονολογούνται από την ελληνιστική έως την παλαιοχριστιανική περίοδο. Απ’ αυτά ξεχωρίζουν ένα πηγάδι δομημένο με λίθους και υδραυλικό κονίαμα, ο αρχαίος λιμενοβραχίονας και ο επ’ αυτού οχυρωματικός πύργος ή φάρος. Τα βυθισμένα κτήρια είναι κατασκευασμένα από ορθογώνιους λιθοπλίνθους, που προέρχονται από τα παρακείμενα επίσης βυθισμένα λατομεία της αρχαιότητας.
Φαλάσαρνα.
Βρίσκεται στον αυχένα της χερσονήσου της Γραμβούσας στην δυτική Κρήτη. Λόγω θέσης υπήρξε το πλέον στρατηγικό σημείο ελέγχου των θαλασσίων οδών μεταξύ του Αιγαίου πελάγους και της Ιταλίας. Ο αρχαίος λιμένας της πόλης βρίσκεται σε απόσταση 100 μ. από την παραλία, θαμμένος κάτω από τόνους προσχώσεων και θαλασσίων αποθέσεων. Αυτό οφείλεται στο γεωλογικό φαινόμενο της προς βορράν κίνησης της λιθοσφαιρικής πλάκας της Αφρικής και της συνακόλουθης σύγκρουσής της με αυτή του Αιγαίου. Στοιχεία από τον χώρο της Φαλάσαρνας, που χρονολογήθηκαν με «άνθρακα 14», απέδειξαν ότι το δυτικό τμήμα της Κρήτης πρέπει να «υψώθηκε» περί το 365 π.Χ. μέσα σε διάστημα λίγων ημερών.
Ελίκη Αχαΐας.
Βρίσκεται μεταξύ των ποταμών Σελινούντα και Κερυνίτη. Ο Παυσανίας στα «Αχαϊκά» του (VΙΙ, 24,5 και 25, 5) αφιερώνει μεγάλο μέρος της διήγησής του σ’ αυτήν. Η συγκεκριμένη πόλη, κέντρο λατρείας του Ελικωνίου Ποσειδώνος, μπορεί χωρίς υπερβολή να χαρακτηριστεί ως καταποντισμένο μυστήριο. Από τα υφιστάμενα ιστορικά στοιχεία γνωρίζουμε ότι συνεπεία σεισμικής έξαρσης κατά τον χειμώνα του 373 π.Χ. καταβυθίστηκε στο σύνολό της, ενώ οι κάτοικοί της μετανάστευσαν στην κυρίως Ελλάδα και τη Μικρά Ασία. Ουδέν άλλο είναι επισήμως γνωστό γι’ αυτήν σήμερα πέρα από τις σποραδικές και ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες αλιέων του Κορινθιακού κόλπου, που κάνουν λόγο για ύπαρξη υποβρυχίων ερειπίων. Πριν από λίγα χρόνια συντελέστηκε η πρώτη υποθαλάσσια μαγνητοσκόπηση της περιοχής από ιδιωτικό συνεργείο δυτών.
Πύρρα.
Βρίσκεται επίσης στη Λέσβο, στον κόλπο της Καλλονής. Πρόκειται για αρχαιότατη πόλη, της οποίας τα βυθισμένα απομεινάρια είναι δυνατό να γίνουγ διακριτά σε βάθος λιγότερο των 8 μ., όποτε οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν.
Ανθηδών.
Στο παραλιακό τμήμα της κωμόπολης αυτής της κεντρικής Ευβοίας (άλλοτε ανήκε στη Βοιωτία) σώζονται ακόμη θεμέλια δημοσίων οικοδομημάτων, αρχαίος μόλος, λιμενοβραχίονες και κρηπιδώματα κατασκευασμένα από μεγάλους ορθογώνιους λίθους. Χρονολογούνται από την Αρχαϊκή έως την Ελληνιστική περίοδο.
Παυλοπέτρι Λακωνίας.
Βρίσκεται κοντά στην Ελαφόνησο. Στον υποθαλάσσιο χώρο του έχει ανακαλυφθεί ευρέως εμβαδού οικισμός της Πρωτοελλαδικής περιόδου, του οποίου η εξέλιξη χρονολογείται μέχρι την Υστεροελλαδική.
Και άλλοι είκοσι ένας πανάρχαιοι και νεώτεροι οικισμοί εκτός από τους προαναφερθέντες.
Υπάρχουν ακόμη τα λείψανα 21 βυθισμένων οικισμών στις ακτές της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδος, τους οποίους σε μια απλή κατηγοριοποίηση με κριτήριο την αρχαιότητά τους δυνάμεθα να τους κατατάξουμε ως εξής:
Πρωτοελλαδικοί: Μανίκια Ευβοίας (οικισμός και νεκροταφείο).
Κλασικοί: Τορώνη Καβάλας, Ερέτρια Ευβοίας, Κεγχρεαί Κορίνθου, Γύθειο Λακωνίας και Φεία Ηλείας.
Ελληνιστικοί: Κίρρα Φωκίδος, Δόμβραινα Βοιωτίας, Διβάρι Γιάλοβας Μεσσηνίας, Παλαιά Επίδαυρος Αργολίδος, Ελούντα Κρήτης, Ψείρα Κρήτης, Χερσόνησος Κρήτης, Ίτανος Κρήτης.
Βυζαντινοί: Παροικία Πάρου, Δρέπανο Αργολίδος.
Εύλογα παρατηρούμε ότι η ύπαρξη βυθισμένων οικισμών, που χρονολογούνται μέχρι και τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες – ενώ έκτοτε λόγω της εμφανίσεως της πειρατείας ατονεί η συγκρότηση παρακτίων πόλεων -, είναι δηλωτική της συνεχούς παρουσίας ενός συνδυασμού γεωλογικών φαινομένων, που εξακολουθεί να βρίσκεται σε αδιάκοπη εξέλιξη επί σειρά χιλιετιών. Η καταβύθιση της Αιγηΐδος προ 10-12.000 ετών οφείλεται στην εκδήλωση των ιδίων ακριβώς φαινομένων (άνοδος στάθμης υδάτων, σεισμοί, ηφαιστειακές εκρήξεις), με τη μόνη διαφορά ότι τότε η ένταση και η χρονική διάρκεια τους ήταν σαφώς πολλαπλάσιες σε σύγκριση με τις μεταγενέστερες ιστορικές περιόδους.
Αναφορικά με το ερευνητικό μέρος τα κριτήρια της επιλογής ενός υποθαλασσίου χώρου για μελέτη δεν είναι σταθερά, ενώ το λιγοστό προσωπικό της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων (μόλις τριάντα πρόσωπα, δέκα από τα οποία είναι αρχαιολόγοι) σαφώς δεν επαρκεί, για να καλύψει μια επικράτεια με συνολικό μήκος ακτών μεγαλύτερο από ολόκληρης της Αφρικής και θαλάσσιο χώρο σχεδόν διπλάσιο από την ξηρά της. Ευχής έργον θα ήταν η πλήρωση περισσοτέρων θέσεων με ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό στον τομέα της εναλίου αρχαιολογίας καθώς και η μελλοντική εντατικοποίησης των ερευνών με τη χρήση βαθυσκαφών, αφού είναι κάτι παραπάνω από βέβαιο ότι τα μεγαλύτερα αρχαιολογικά μυστικά βρίσκονται ακόμη κρυμμένα στα μεγαλύτερα βάθη κάτω από το γαλανό πέπλο των ελληνικών πελαγών.
Πηγές και βοηθήματα: Ξέρξη Λίβα, Η Αιγηίς κοιτίς των Αρίων και του Ελληνισμού, Αθήνα 1956.Ηλία Τσατσόμοιρου, Αιγαίο Βουνό, Αθήνα 1981.Ιωάννου Πασσά, Η αληθινή Προϊστορία, Αθήνα 1985.Αλεξάνδρου Καλέμη, Η αποκάλυψη των φυσικών και ιστορικών θησαυρών της Ευβοίας, Αθήνα 2000.Στράβωνος, Γεωγραφικά. Παυσανίου, Ελλάδος Περιήγησις (Αττικά – Αχαϊκά).Υπουργείο Πολιτισμού – Εφορεία Εναλίων Αρχαιοατήτων, Αναφορές των αρχαιολόγων Χρήστου Αγουρίδη, Αικατερίνης Δελλαπόρτα, Παναγιώτας Τίτσα-Μελά, Χρυσηίδας Σαμίου, Ηλία Σπονδύλη, Ελπίδας Χατζηδάκη.Περιοδικό Δαυλός τευχος Απριλίου 2002,erevna-enimerwsi.blogspot.com, αναδημοσίευση από εδώ
============================================================
Σαρκοφάγος κινέζας βασίλισσας, στολισμένη με αρχαιοελληνικά σύμβολα!
Την περίεργη ιστορία μίας σαρκοφάγου που έχει εντυπωσιάσει τους κινέζους αρχαιολόγους!
Ανήκει σε μία βασίλισσα της Δυναστείας των Τανγκ, που έζησε τον 9ο μ.Χ. αιώνα στην πόλη Τσαγκάν της Κίνας και φέρει πάνω της χαραγμένα αρχαία ελληνικά σύμβολα (στη φωτογραφία των του Ding Haitao, Xinhua, βλέπετε ένα μέρος της σαρκοφάγου)!
Τα αρχαιοελληνικά σύμβολα
Τα σύμβολα της σαρκοφάγου είναι φανερά επηρεασμένα από την αρχαία ελληνική μυθολογία, γεγονός που παραξενεύει τους μελετητές αφού συνήθως οι σαρκοφάγοι στην Κίνα διακοσμούνταν με θέματα από την Βουδιστική παράδοση.
Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Γκε Τσενγκιόνγκ (Ge Chengyong), πάνω στην σαρκοφάγο διακρίνονται οι φιγούρες τεσσάρων αρχαίων ελλήνων πολεμιστών, ζώα που προσφέρονται ως θυσία σε θεούς και αίγες που παραπέμουν σε αρχαία ελληνική τραγωδία! “Και η ζωή της βασίλισσας μοιάζει βγαλμένη από ελληνική τραγωδία, αφού έχασε πολλά από τα παιδιά της από δολοπλοκίες και συνομωσίες μέσα στο παλάτι της”, παρατηρεί.
Το εξωτερικό Αρχαία Ελλάδα, το εσωτερικό Κίνα!
Το περίεργο είναι πως το εσωτερικό της σαρκοφάγου, είναι στολισμένο από εικόνες της κινεζικής παράδοσης, με αναφορές στον Ταοϊσμό, τον Βουδισμό και τον Κομφούκιανισμό, και δεν έχει καμία σχέση με το εξωτερικό της που θυμίζει Αρχαία Ελλάδα! Ο Ταοϊσμός επισημοποιήθηκε στην Κίνα κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Τανγκ, ανταγωνιζόμενος τον Κομφουκιανισμό και τον Βουδισμό, που ασκούσαν εξίσου σημαντικές κοινωνικές, θρησκευτικές και πολιτικές επιδράσεις.
Για τους περισσότερους κινέζους κανένα από τα παραπάνω ρεύματα δεν ήταν αποκλειστικά μοναδικό και κάπως έτσι ξεκίνησε στην αυτοκρατορική Κίνα, η συνύπαρξη και των τριών θρησκευτικο- φιλοσοφικών ρευμάτων.
Η Δυναστεία των Τανγκ και το Βυζάντιο
Η συγκεκριμένη βασίλισσα, έζησε πριν από 1200 χρόνια και ήταν μέλος της Δυναστείας των Τανγκ. H εποχή της δυναστείας των Τανγκ (618-907 μ.X.) αποτελεί μία από τις λαμπρότερες στην ιστορία της Κίνας. H κινεζική αυτοκρατορία γνώρισε στις μέρες τους πρωτοφανή οικονομική και πολιτισμική άνθηση, έγιναν σημαντικές εφευρέσεις ενώ η έκτασή της διπλασιάστηκε και η πολιτική της επιρροή εδραιώθηκε στην ευρύτερη ασιατική ήπειρο.
Κάπου στα βάθη των αιώνων και στο ευρύ πεδίο της Κεντρικής Ασίας, ο κινεζικός αυτός πολιτισμός είναι βέβαιο ότι συνάντησε τον αντίστοιχο βυζαντινό. Αν και δεν μιλούσαν την ίδια γλώσσα είναι σίγουρο ότι έγινε μεταξύ τους ένας γόνιμος διάλογος, που οδήγησε σε αλληλοεπιρροές! Αυτό προκύπτει από ευρύματα που απεικονίζουν ανέμελες στιγμές με τις ασιάτισσες κυρίες της αυλής να παίζουν έφιππο πόλο όπως και οι Βυζαντινοί, μέχρι και τις αντιλήψεις για τη ζωή πριν και μετά θάνατον.
Πώς εξηγείται η επιλογή της Αρχαίας Ελλάδας!
Σε ερωτήσεις δημοσιογράφων ως προς το γιατί οι απόγονοι της βασίλισσας των Τανγκ επέλεξαν να χρησιμοποιήσουν αρχαία ελληνικά σύμβολα στην σαρκοφάγο της, αλλά και πώς ήταν σε θέση οι κινέζοι τεχνίτες να τα αναπαραστήσουν τόσο σωστά, ο Γκε Τσενγκιονγ, απάντησε:
” Είμαστε βέβαιοι πως οι σαρκοφάγοι δεν κατασκευάζονταν σε κάποια άλλη χώρα εκτός Κίνας. Πιστεύω ότι οι δημισουργοί ήταν έμπειροι τεχνίτες που είχαν μεταναστεύσει από την Δυτική ή Κεντρική Ασία κατα τη Δυναστεία των Τανγκ.
=================================================================
ΟΙ ΑΚΑΤΑΛΥΤΟΙ ΔΕΣΜΟΙ ΚΡΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΝΤΙΩΝ
Εισηγητής: ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΑΛΟΥΧΙΔΗΣ
Αίσθημα ευφορίας επικρατεί, όταν αποδεικνύεται ότι σημαντικά τμήματα του ελληνισμού, όπως η Κρήτη και ο Πόντος, συνδέονται με σημαντικούς σταθμούς της Εθνικής μας ιστορίας.
Ο δεσμός αυτός υπογραμμίζει τα μηνύματα και προβάλλει τον Πανεθνικό και Παλλαϊκό χαρακτήρα της αρμονικής αυτής συμμετρίας του λαού. Αυτές οι ενότητες πρέπει να βρουν τον άνετο χώρο προβολής και να λαμβάνουν εκάστοτε τον εορταστικό χαρακτήρα της ιστορικής μνήμης, με όλα τα μέσα ενημέρωσης για να εμφανίζεται η Κοινή παρουσία του λαού.
Η άγνοια των γεγονότων, η απόκρυψη, ο εκφυλισμός οδηγούν τον τόπο στην καθίζηση και αποτελούν το αντι-σύμβολο στην Εθνική αυτογνωσία.
Από τις διάφορες περιοχές της χώρας σι πηγές συγκλίνουν στο μεγάλο
Εθνικό Ποταμό, που ενώνει τους Έλληνες και χαράσσει το δρόμο του Έθνους.
Ως λαός εσωτερικά διερχόμεθα και κάποιες κρίσεις διχασμού, εμπρός όμως στο έθνος υπάρχουν τα ορόσημα του 1992 της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Αγοράς, του 1996 των Ολυμπιακών Αγώνων και του 2000 της αλλαγής του αιώνα και της εκκολαπτόμενης Ευρωχώρας των 320 εκ. πολιτών, που συμμετέχουμε ως ενεργοί πολίτες.
Για την ύπαρξή μας λοιπόν ως έθνους, ως λαού, ως πολιτισμού και γλώσσας, ως φυλετική οντότητα και ως κοινωνικού συνόλου, με εθνικές ιδιαιτερότητες, απαιτείται η μέγιστη δυνατή συνεκτικότητα. ομοψυχία και σύμπνοια και αυτό όταν καταστεί απαίτηση του λαού, των πολιτών, θα επιβληθεί και στην ηγεσία.
Η εργασία αυτή δεν έχει αξιώσεις να αναδιφήσει πηγές και να θεμελιώσει ιστορία, ερανίζεται στοιχεία που αποδεικνύουν τους ακατάλυτους δεσμούς αίματος και φιλαλληλίας μεταξύ Κρητών και Ποντίων.
Αφετηρία των σχέσεων Κρήτης και Πόντου, αποτελεί η ναυτική εκστρατεία του Νικηφόρου Φωκά από την Κωνσταντινούπολη, για την ανακατάληψη της Κρήτης από τους Σαρακηνούς Το 961 δηλ. πριν 1027 χρόνια και στην οποία συμμετέσχαν ενεργά οι Πόντιοι για την απελευθέρωση της Κρήτης. Ο κύκλος της φιλαλληλίας έκλεισε το 1922 δηλ. 961 έτη ύστερα από το 961, οπότε η φιλόξενη γη των Κρητών δέχθηκε τους Πόντιους Πρόσφυγες με την επελθούσα Μικρασιατική Καταστροφή και τους παρέσχε τη θαλπωρή της φιλοξενίας.
Προηγουμένως οι Κρήτες την περίοδο 1905-1917 πολέμησαν και πότισαν με αίμα την Μακεδονία για την απελευθέρωσή της, προετοιμάζοντας ελεύθερη πατρίδα για τους Πόντιους που την αποίκισαν μετά το 1922.
Μεταξύ Κρητών και Ποντίων υπάρχουν πολλά στοιχεία που αποδεικνύουν τις στενές σχέσεις μεταξύ τους. Η ιστορία αναφέρει πλήθος από μετακινήσεις πληθυσμών από τον Πόντο προς την Κρήτη.
Πέρα από τις γραπτές μαρτυρίες υπάρχουν ερείπια, τοπωνυμίες λαογραφικά στοιχεία που συμπληρώνουν τα ιστορικά γεγονότα.
Στον Β’ τόμο του βιβλίου - οδηγού του Στελ. Σπανάκη «Τουρισμός - Ιστορία - Αρχαιολογία» αναφέρονται τα παρακάτω:
«Τραπεζούντα» η απέναντι προς Νότο από τη πόλη της Σητείας σε ένα μικρό επίπεδο ύψωμα σώζονται τα ερείπια του συνοικισμού Τραπεζόντα.
«Ο οικισμός αναφέρεται από το 1414. Το έτος αυτό ο Abroynus Anteron ζήτησε από τη Βενετία να επιτρέψει την εγκατάσταση στην Κρήτη 880 οικογενειών της Τραπεζούντας, που εκδιώχθηκαν από τους Τούρκους.
«Στην Τραπεζόντα που ήταν φέουδο της οικογένειας Καρνάρων, γεννήθηκε στις 26 Μαρτίου 1553 και ο Βιτσέντζος ο πιθανότερος ποιητής του Ερωτόκριτου;
Το 1538 ο Πειρατής Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα κατέστρεψε την Τραπεζόντα. «Τελευταία βρέθηκε ένα οικόσημο με τον μονοκέφαλο αετό των Κομνηνών που βρίσκεται στο Μουσείο Ηρακλείου (περ. «Μύσων» Β’ 14ος) Ποντιακής καταγωγής ήταν και ο Γεώργιος Τραπεζούντιος που γεννήθηκε το 1396 στον Χάνδακα Κρήτης. Είναι γνωστό ότι από τον 9ο αιώνα μετά την ανακατάληψη της Κρήτης από τον Νικηφόρο Φωκά και την εκδίωξη των Σαρακηνών, οι οποίοι αποδεκάτισαν τον ελληνικό πληθυσμό του νησιού, οργανώθηκε ομαδική μετανάστευση μικρασιατικών και ποντιακών πληθυσμών στη Μεγαλόνησο για την συμπλήρωση των κενών του πληθυσμού της. Ανάμεσά τους διέπρεψε ο όσιος Νίκων ο Μετανοείτε τέκνο του Πολεμονιακού Πόντου, που παρέμεινε στην Κρήτη επτά έτη και επανέφερε πολλούς Κρήτες στον Χριστιανισμό.
Ο εποικισμός της Κρήτης έγινε κυρίως επί Αλεξίου Β’ Κομνηνού. Το 1182 και επί Ισαακίου Αγγέλου το 1185 αμφοτέρων της δυναστείας των Κομνηνών που κατάγονταν από τον Πόντο.
Η εγκατάσταση στην Κρήτη σημαντικού αριθμού Ποντίων είναι αναμφισβήτητη. Τα αμφισβητούμενα και άγνωστα είναι ο αριθμός των μετακινηθέντων περίπου και οι χώροι εγκατάστασης στην Κρήτη, πλην της περίπτωσης της Τραπεζόντας Σητείας.
Καλέ-σσα χωριό στο νομό Ηρακλείου (επαρχία Μαλυβυζίου), η λέξη Καλέσσα είναι άγνωστη στην Κρητική διάλεκτο ενώ είναι συχνότατη στην Ποντιακή με την κατάληξη -εσσα ως δηλωτική των θηλυκών όπως: καλέσσα, η καλή, κακ-έσσα κακή, άσπρεσσα, έμμορφεσσα κ.α.
Στην Ποντιακή υπάρχουν πολλές λέξεις που συναντώνται στην Κρήτη και κυρίως από τον Ερωτόκριτο.
Π.χ. αρχινίζω, γερώ (γερνώ), τσάτσαλα (ράκη) τάσσιμο (τάξιμο) φοβερίζω, φέγγος, φουρκίζω (πνίγω), εποίκεν, εύκαιρος, κωλιοσαύρα (κωλισσάφρα), καλεσμένες, κομπώνω (απατώ) πορπατώ (περπατώ), τρυφεραίνω, λιγόνομαι (λιγούμαι) κ.α.
Οι Έλληνες του Πόντου είναι άποικοι της αρχαίας ελληνικής πόλης Μιλήτου που ιδρύθηκε κατά τους Μινωικούς χρόνους από τον Σαρπηδόνα αδελφό του Μίνωα, είτε από τον Μίλητο που κατήγετο από την ομώνυμη πόλη της Κρήτης και θεωρούσε μητρόπολη την Κρητική Μίλητο.
Οι Μιλήσιοι απέκτησαν μεγάλη ναυτική δύναμη και ίδρυσαν πολλές αποικίες ιδιαίτερα στον Εύξεινο Πόντο όπως τη Σινώπη κατά το 750 π.Χ.
και την Αμισό.
Η Σινώπη του Ε’ π.Χ. έστειλε αποίκους στην Κερασούντα, τα Κοτύωρα
και αλλού.
Οι Έλληνες μέχρι την εμφάνιση του Μ. Αλεξάνδρου δεν συνέπηξαν ενιαίο κράτος, αλλά κάθε ελληνική πόλη αποτελούσε ίδιο κράτος. Ο συνδετικός κρίκος που ένωνε τους Έλληνες ως έθνος και ως λαό έναντι των άλλων, υπήρξαν η κοινή γλώσσα, τα κοινά θρησκευτικά και άλλα έθιμά τους.
Εκτός από τα ιστορικά και γλωσσολογικά δεδομένα και η λαογραφία συμβάλλει στην εθνογενετική έρευνα.
Η λύρα είναι το κύριο μουσικό όργανο της Κρήτης. Τη λύρα έχει συντροφιά ο βοσκός σα βόσκει τα πρόβατά του.
Ο Πόντιος λαογράφος Π. Ακρίτας παραδέχεται ότι η ποντιακή λύρα («κεμεντζές») που παίζεται στον Καύκασο έχει κρητική καταγωγή. Ομοιότητες φορεσιάς ανδρών: Βράκα, μπότες, κεφαλόδεσμος, άρματα. Μέσα σ’ αυτό τον μακραίωνα πολιτισμό υπάρχει χώρος για να εντάξουμε τις σχέσεις Κρητών και Ποντίων με αφετηρία το 961 όταν Πόντιοι πήραν μέρος στην στρατιά του Νικηφόρου Φωκά για την απελευθέρωση της Κρήτης και μέχρι το 1922 όπου η φιλόξενη γη των Κρητών μαζί με την υπόλοιπη Ελλάδα δέχθηκε τους Έλληνες πρόσφυγες από τον Πόντο και την Μ. Ασία.
Η Βυζαντινή αυτοκρατορία κληρονόμος του αρχαίου ρωμαϊκού κράτους ήταν η επικαθημένη στα όρη της Δύσης και της Ανατολής επί 1000 έτη.
ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΚΑΙ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΣΤΟΝ 9ο ΚΑΙ 10ο ΑΙΩΝΑ
Οι βυζαντινοί και μουσουλμανικοί στόλοι στον 9ο και 10ο αιώνα εξελίχθηκαν ραγδαία. Αμφότεροι οι στόλοι είχαν εκπληκτικές επιτυχίες και προκαλούν έκπληξη, όπως οι αρχικές τολμηρές κατακτήσεις τους τον 7ο αιώνα.
«Υγρόν πυρ» διέθεταν και οι Βυζαντινοί και οι Άραβες. Γενικά τα μουσουλμανικά πολεμικά πλοία όπως και τα βυζαντινά, ήταν τρικάταρτα και παράλληλα με τα ιστία, χρησιμοποιούσαν μεγάλο αριθμό κωπηλατών περί τους διακόσιους.
Οι βυζαντινοί συγγραφείς ονομάζουν «κουμβάρια» τα μουσουλμανικά πλοία που αντιστοιχούν στο βυζαντινό «δρόμωνα».
Η κατάκτηση της Κρήτης έγινε από τους Ανδαλουσίους Μουσουλμάνους. Οι Ανδαλούσιοι κατακτητές διώχτηκαν από την πατρίδα τους Κόρδοβα ύστερα από μια αιματηρή επανάσταση εναντίον του Χαλίφη της Ισπανίας Hakam (796-822). Ένα μέρος από τους επαναστάτες μετανάστευσε στο Φεζ της Β. Αφρικής, ένα μέρος στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και όταν την εγκατέλειψαν μπόρεσαν να καταλάβουν την Κρήτη περί το 824.
Σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο οι Ανδαλούσιοι ήλθαν από την Σικελία διέσχισαν τα νησιά λεηλατώντας και κατέληξαν στην Αλεξάνδρεια που έγινε ορμητήριο για την κατάληψη της Κρήτης. Μετά την ανάκτηση της Κρήτης το πρόβλημα που αντιμετώπισαν οι Βυζαντινοί, όπως φαίνεται από τον Βίο του Νίκωνος του Μετανοείτε δεν ήταν η επαναφορά του πληθυσμού στον Ορθόδοξο Χριστιανισμό, αλλά η επιστροφή στο Βυζαντινό τρόπο ζωής γιατί τα 137 χρόνια συμβίωσης με τους Άραβες -όπως και στην περίπτωση των Μοζαράβων της Ισπανίας- επηρέασαν έμμεσα τα ήθη και τα έθιμά τους.
Η οικονομία κατά τη διάρκεια της αραβοκρατίας βελτιώθηκε σημαντικά και αυτό ήταν φυσικό δεδομένο διότι πριν την Αραβοκρατία η Κρήτη ανήκε στο κλειστό βυζαντινό οικονομικό κύκλωμα.
Το 904 προηγήθηκε η φοβερή επιδρομή εναντίον της Θεσσαλονίκης από τον Λέοντα Τριπολίτη.
Στην κατάσταση αυτή έδωσε τέλος η επιτυχημένη τελικά εκστρατεία και η ανάκτηση της Κρήτης από τον Νικηφόρο Φωκά (961) που εσήμανε και την αρχή του τέλους του αγώνα του Βυζαντίου κατά των Αράβων.
Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΦΩΚΑΣ ΚΑΙ Η ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
Η Κρήτη, η αρχαία εκατόμπολις νήσος, τοποθεσία στο μέσον της χριστιανικής Ευρώπης και της Μουσουλμανικής Αφρικής, το 824 είχε εκφύγει από την κυριαρχία των Ελλήνων. Με στρατηγό τον Εμίρη Αβουχάψ οι τολμηροί τυχοδιώκτες του Ισλάμ εξ απίνης κατέλαβαν την Κρήτη ανυπεράσπιστη, αφού εδήλωσαν και ενέπρησαν τις πεδιάδες και τις πόλεις, με βία εξισλάμισαν τους κατοίκους και τελευταία ίδρυσαν την απόρθητη και περιώνυμο πόλη του Χάνδακα, παραλλαγή της λέξης Κανδία, σημερινό Ηράκλειο.
Με τρομακτική μονοτονία επαναλαμβάνονται οι αιματηρές περιπέτειες της Κρήτης, αλλά καμμία δεν φτάνει τους φόνους τη λαφυραγωγία και τον εξανδραποδισμό τις τραγικές ημέρες της άλωσης και της λεηλασίας της Θεσσαλονίκης από τους Άραβες το 904.
Μόνον το γεγονός ότι πρόσβαλαν την μεγαλούπολη αυτή την πρώτη μετά το Βυζάντιο πόλη της αυτοκρατορίας δείχνει το τόλμημα των ανηλεών πειρατών υπό την ηγεσία του Λέοντος Τριπολίτη. Πλην των απείρων λαφύρων απήγε είκοσι και δύο χιλιάδας παίδων αμφοτέρων των φύλων στα σκλαβοπάζαρα.
Από το 825 πέντε μεγάλες αλληλοδιάδοχες βυζαντινές εκστρατείες κατά της θεολέστου Κρήτης αθλίως απέτυχαν. Στην εκστρατεία του 902 που ηγείτο ο Ιμέριος ο βυζαντινός στρατός ανήρχετο σε 28.000 και περιελάμβανε 9.000 ιππείς. Ο Νικηφόρος Φωκάς ένας των μεγίστων στρατηγών του Βυζαντίου, Μάγιστρος (ένας από τους είκοσι τέσσαρες) περιβληθείς λειτουργίαν εκλαμπροτάτην και Μέγας Δομέστικος των Σχολών της Ανατολής δηλ. Αρχιστράτηγος προετοίμασε την εκστρατεία της Κρήτης. Ήταν ο εξόχως ενδεδειγμένος παρά τις αντικρουόμενες διαβεβαιώσεις των ιστορικών οι οποίοι ή τυφλοί θαυμαστές ή βιαιοπαθείς κακόλογοι αυτού υπήρξαν.
Οι προπαρασκευές επιδιώχθηκαν και έγιναν με εξαιρετική δραστηριότητα στον Κεράτιο κόλπο, με τον φοβερότερο στόλο της εποχής. «Για την εκστρατεία ετοιμάστηκαν εκλεκτά στρατεύματα. Τα πειθαρχικότατα συντάγματα των ευρωπαϊκών Θεμάτων, που ήταν ο πυρήνας των αρίστων στρατιών της αυτοκρατορίας, οι τραχείς αγρότες των απεράντων θρακικών πεδιάδων και των μακεδονικών ορέων συνωθούντο εκεί με τους Ανατολίτες, στρατιώτες από τα ασιατικά Θέματα των εν Καππαδοκία οικούντων και Λυκαονία και Πόντω, καταγομένων δε εκ των γότθων αποίκων του Οψικίου και της Γαλατίας τουτέστι μετά στρατευσίμων σχεδόν αγρίων συνήθως, αλλά μετά θαυμαστής μαχομένων ανδρείας... Τα αρμενικά δε τάγματα εν πολλή όντα τότε τιμή, ήσαν πολυάριθμα εν τω στρατώ του Νικηφόρου Φωκά» γράφει ο Schlumberger και συνεχίζει για τους Ρώσους μισθοφόρους σκανδιναβικής καταγωγής, που ήρχοντο καθ’ ομάδας στην Κωνσταντινούπολη επί μονοξύλων εκ κορμών δένδρου.
Διοικητικά ο Πόντος περιλαμβάνει τα Θέματα Παφλαγονίας, Αρμενιακό και Χαλδίας με αρχή τις πόλεις Σινώπη, Αμισό μέχρι Τραπεζούντα και νότια την Αμάσεια - Κολώνεια - Σεβάστια.
Η ύπαρξη στρατιωτών από τον Πόντο καταφαίνεται και από το γεγονός, ότι ο Νικηφόρος Φωκάς εγκατέστησε στην Κρήτη ομάδες από στρατιώτες προερχόμενους από τα ασιατικά Θέματα του Πόντου για να ενισχύσει τον χριστιανικό πληθυσμό.
Ο απειροπληθής στόλος, αν όφειλε να πιστεύσει κανείς μερικές υπερβολικές μαρτυρίες όπως του Μαγίστρου Συμεών, ανήρχετο σε 3300 πάσης τάξεως πλοία, δηλ. 2.220 χελάνδια και 1100 δρόμωνες.
Τα πλοία που τα καθιστούσε απείρως φοβερά για τους Σαρακηνούς, ήταν τα τρομακτικά «πυροφόρα πλοία» με το ιδιάζον μηχάνημα που εξεμούσε πυρ κατά πλοίων και ανθρώπων με καταχθόνιο μείγμα που εχύνετο σε είδος πύρινης και θανατηφόρου βροχής και προκαλούσε φρικώδη φόβο.
Ο εθνικός των Ρώσων ιστοριογράφων, αφηγείται: «Οι Έλληνες έχουσε πυρ προσόμοιον τη αστραπή του ουρανού εκσφενδονίσαντες αυτό καθ’ ημών κατέκαυσαν ημάς, του δ’ ένεκα δεν ηδυνήθημεν να νικήσωμεν αυτούς».
Η ΑΝΑΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΚΑΙ Η ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΠΤΩΣΗΣ
Στην εποχή του δραστήριου αυτοκράτορα Ρωμανού ΙΙ(959-963) η «θεόλεστος» Μουσουλμανική Κρήτη ανακατελήφθηκε από τον Δομέστικο Νικηφόρο Φωκά.
Η επιτυχημένη αυτή εκστρατεία σύμφωνα με τον χρονικογράφο Θεοφάνη Κοντινουάτο έλαβε χώρα «μηνί Ιουλίου ινδικτιώνος Πέμπτης» δηλαδή τοποθετείται στο τέλος Ιουλίου 960.
Οι πληροφορίες για την εκστρατεία αυτή δυστυχώς είναι μονομερείς στηριζόμενες σε βυζαντινές πηγές.
Η σύνθεση του στρατού του Νικηφόρου Φωκά στον οποίο συμμετείχε μεγάλος αριθμός Αρμενίων, Ρώσσων και Σλάβων καθώς και η προπαρασκευή, ήταν γνωστή, εκτός από την περιοχή απόβασης του στρατού και την άμυνα των Μουσουλμάνων της Κρήτης.
Ο Θεοφάνης Κοντινουάτος αναφέρει ότι τα πλοία του Νικηφόρου Φωκά ήταν 700 και ο στρατός των Βυζαντινών ανήρχετο σε 72.000 από τους οποίους 5.000 ιππείς, αλλά ο αριθμός αυτός θεωρείται υπερβολικός. Ένα προσφάτως ανακαλυφθέν απόσπασμα από τη Ζωή του Αθανασίου Αθωνίτη μειώνει τον αριθμό των πολεμικών πλοίων στο ρεαλιστικό αριθμό των 250.
Στρατιωτικός ηγέτης υπεύθυνος για τον τεράστιο βυζαντινό στόλο ήταν ο μέλλων αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς που την περίοδο εκείνη ήταν Δομέστικος του στρατού της Ανατολής.
Οι βυζαντινές πηγές είναι βαθειά διηρημένες για την αμφιλεγόμενη μεγάλη προσωπικότητα του Νικηφόρου Φωκά. Η εξωτερική του παράσταση, η λιτότητα, οι πολιτικές απόψεις, εξήψαν βαθιά μια φλόγα αηδίας και μίσους αριθμού βυζαντινών συγγραφέων (Σκυλίτζης, Ζωναράς κ.ά.). Από την άλλη πλευρά και από αριθμό άλλων συγγραφέων η στρατιωτική του ευφυΐα έσωσε το Βυζάντιο από μεγάλους εχθρούς, τους Μουσουλμάνους της Κρήτης, και ενέπνευσε μεγάλο ενθουσιασμό γι’ αυτόν.
Η αμφιλεγόμενη προσωπικότητα του Φωκά εικονογραφείται πλήρως από τις δραστηριότητές του στην Κρήτη. Κατά την διάρκεια της πολιορκίας του Χάνδακα (Ηράκλειο) σε μια ωμή έκρηξη του παραλόγου χιούμορ, εκσφενδόνισε ένα γάιδαρο στους πεινώντες Μουσουλμάνους στρατιώτες χρησιμοποιώντας τις πολιορκητικές μηχανές. Αλλά μετά την κατάληψη της πόλης φιλόπονα προσπάθησε να περιορίσει τους στρατιώτες του από τον φόνο των αιχμαλώτων.
Η γενναία συμπεριφορά του Νικηφόρου Φωκά απεικονίζεται και από δύο επεισόδια. Στο πρώτο έπιασε και μετακίνησε με τα χέρια του μια βαριά πέτρα που έρριξαν οι Άραβες στο μέσο του στρατού του. Στο δεύτερο στάθηκε σταθερά ενάντια σ’ ένα γιγαντόσωμο Άραβα τον οποίο εφόνευσε με ένα μόνο πλήγμα του σπαθιού του.
Το δρομολόγιο του Νικηφόρου Φωκά περιγράφεται από το σταδιοδρομικόν και ο χώρος απόβασης της στρατιάς του φαίνεται να είναι στην αμμώδη ακτή του Αλμυρού δυτικά του Χάνδακα (Κάντια και τώρα Ηράκλειο). Εκεί ο Φωκάς έκανε οχυρωματικά έργα, εγκατέστησε το επιτελείο του και με επιμέλεια σχεδίασε την ανακατάληψη του νησιού.
Άλλοι συγγραφείς αναφέρουν ως σημείο απόβασης τη θέση Φοινίκια και τα κείμενα αναφέρονται στη Ζωή του Αθανασίου Αθωνίτη. Η Ζωή αναφέρει, ότι ο Νικηφόρος Φωκάς κατέλαβε πρώτα τη νησίδα Δίας κι από κει εξαπέστειλε κατασκόπους και με ευφυές στρατήγημα κατέλαβε την Κρήτη.
Τα στρατιωτικά εγχειρίδια του δέκατου αιώνα μας προσφέρουν ολοκληρωμένη περιγραφή για τη Βυζαντινή στρατιωτική τακτική που εφαρμόσθηκε την περίοδο αυτή, όπως η επιτήδεια και ευφυής στρατηγική του Νικηφόρου Φωκά.
Οι βυζαντινοί έκαναν περιορισμένη χρήση υπονόμευσης και υγρού πυρός για να καταστρέψουν τα τείχη του Χάνδακα. Η πραγματική χρήση εγίνετο μόνο από τη θάλασσα, όπως αποδεικνύεται και από το βυζαντινό εγχειρίδιο «Τειχομαχία».
Οι Άραβες τον δέκατον αιώνα ήταν γνωστοί για την προχωρημένη τειχομαχία τους.
Ιδού μερικές περιγραφές:
«Τοις μαγγάνοις βάλλοντες εις βάθρον πέτρας... οι Κρητικοί» (Θεόδωρος Διάκων), «των δε πετροβόλων βάρη θαμινά των λίθων επαφιέντων, ευπετώς οι βάρβαροι ανεστέλλοντο» (Λέων Διάκονος).
Στη συνέχεια ο Φωκάς ανήγειρε νέον τείχος που ονομάστηκε τέμενος.
Η μόνη σοβαρή καθυστέρηση του Φωκά ήταν η ήττα και ο θάνατος του Παστίλα στρατηγού των Θρακών οι οποίος αιφνιδιάστηκε και εκμηδενίστηκε. Οι ανάγκες του βυζαντινού στρατού για εφοδιασμό καλύφθηκαν χάρη στις προσπάθειες του Ιωσήφ Βρίγγα και ιδίως το βαρύ χειμώνα του 960-961.
Ο Άραβας Nuwayri εξογκώνει τον αριθμό των φονευθέντων σε 200.000 και ότι η σφαγή έγινε αντίθετα με τις οδηγίες του Νικηφόρου Φωκά, που απαγόρευσε τον βιασμό των γυναικών: «και τούτο της σης προσταγής, εκηπτοκράτορ μη προς γυναίκες πορνικώς καθυβρίσαι...» (Θεόδ. Διάκονας).
Η εκστρατεία κατά της Κρήτης είχε προετοιμαστεί πολιτικά και διπλωματικά. Οι βασιλείς της Μουσουλμανικής Ισπανίας Αβδάν - Ραχμάν ΙΙΙ (912-961) και Hakam (961-976) δηλ. πριν και μετά την κατάληψη της Κρήτης είχαν σε υψηλό σημείο εγκάρδιες σχέσεις με τον Νικηφόρο Φωκά. Η δραστική αλλαγή της πολιτικής της Αιγύπτου θεωρείται η μεγίστη δικαιολογία για την πτώση της Κρήτης.
Μερικοί άλλοι καταλυτικοί παράγοντες για την πτώση της Κρήτης ήταν η ειρηνική περίοδος με την Βουλγαρία και ως εκ τούτου δεν υπήρχε φόβος δευτέρου μετώπου.
Ενώ λοιπόν ο Νικηφόρος Φωκάς υπηρετούσε ως στρατηγός του Ρωμανού ΙΙ, προετοίμαζε τον δρόμο με την δόξα της στρατιωτικής νίκης για να ανέλθει στο θρόνο του Βυζαντίου. Δυστυχώς όλα τα έγγραφα για τα 137 χρόνια παρουσίας των Μουσουλμάνων στην Κρήτη κατεστράφησαν και τα πολύτιμα είδη μεταφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη. Το Εμιράτο της Κρήτης γενικά θεωρείται ως ένα μουσουλμανικό κρατίδιο και όχι απλό ορμητήριο πειρατών.
Ο Μιχαήλ Ατταλειώτης αφηγείται ότι δεν υπήρχε λιμένας στο χώρο της απόβασης και «ενώ οι βυζαντινοί τοξότες και σφενδονήτες ανάγκαζαν τους Άραβες να απομακρύνονται της ακτής, οι μεγαλύτεροι των δρομώνων εξωθήσαν δια κωπηλασίας επί της όχθης• αυθωρεί δε ηνοίχθησαν αι θύραι αυτών και επικλινείς σανίδες διετέθησαν πάραυτα».
Η περιγραφή θυμίζει την απόβαση επί της ευρωπαϊκής ηπείρου στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο!
Το δρομολόγιο του Νικηφόρου Φωκά είναι 792 μίλια, αρχίζει από την Κωνσταντινούπολη - Ηράκλεια - Άνυδος - Φυγέλα (Κουσάντασι) - νησί Δία - Χάνδαξ.
Στα πλαίσια της προπαρασκευής της εκστρατείας του Νικηφόρου Φωκά, ιδιαίτερη σημασία είχε μεταξύ των άλλων λαών και η επιλογή Ποντίων μαχητών καθώς και Ποντίων πνευματικών ανθρώπων.
ΤΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΤΩΝ ΠΟΝΤΙΩΝ
Στην περιοχή του Πόντου το ελληνικό φρόνημα, η μαχητικότητα, οι πολεμικές αρετές ήταν σε ακμή την περίοδο του φεουδαρχισμού στην αυτοκρατορία. Διατηρήθηκε η μορφή της μικρής αγροτικής καλλιέργειας και το αυτοκρατορικό καθεστώς τους πρόσφερε ατέλειες και οικονομικά κίνητρα για την καθήλωση του πληθυσμού στην Περιοχή ώστε να αποτελέσει το θώρακα της αυτοκρατορίας απέναντι στους πολυάριθμους εχθρούς. Υπήρχαν οι ένοπλοι καλλιεργητές στα λεγόμενα στρατιωτόπια που υπεράσπιζαν αποφασιστικά τα μικρά ατομικά κτήματα και επιστρατεύοντο άμεσα σε ώρα πολέμου.
Η στρατηγική σημασία του Πόντου φαίνεται, όταν από τον 5ο αιώνα στάθμευε η Legio Prima Pontica (Πρώτη Ποντιακή Λεγεώνα) και το αντελήφθηκε ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός. Απόηχος των πολεμικών αρετών, θρύλων και παραδόσεων βρίσκεται στο ακριτικό δημοτικό τραγούδι «Βασίλειος Διγενής Ακρίτας» (Το πρώτο χειρόγραφο ανακαλύφθηκε στο μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά το 1873 από τον Πόντιο ιστορικό Σάββα Ιωαννίδη).
Την ιστορική εποχή του 10ου αιώνα εμφανίζονται δύο μεγάλες πνευματικές μορφές στον Πόντο που δημιουργούν ένα θρησκευτικό και πνευματικό υπόβαθρο για όλο τον ελληνισμό: Πρόκειται για τον Αθανάσιο Αθωνίτη και τον Νίκωνα τον Μετανοείτε που ήταν και οι δύο φίλοι και ευνοούμενοι του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά, που είχε αναχωρητική διάθεση.
Όταν το 961 ο Νικηφόρος Φωκάς εκστράτευσε στην Κρήτη κάλεσε τον φίλο του Αθανάσιο να στηρίξει το φρόνημα του στρατού με τις ευχές και τις συμβουλές του. Ο Νικηφόρος Φωκάς για ανταμοιβή του έργου στην απελευθέρωση της Κρήτης, έστειλε μεγάλο μέρος από τα λάφυρά του για να χτίσει, όπως και έγινε, στα 963, τη Μεγίστη Λαύρα, το πρώτο και μεγαλύτερο Μοναστήρι του Άθω. Τον ίδιο χρόνο ο Νικηφόρος ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας. Το 971 επί Ιωάννου Τσιμισκή ο Αθανάσιος συνέταξε τον πρώτο καταστατικό χάρτη του Αγίου Όρους, το Τυπικόν ή Κανονικόν της μοναστικής Πολιτείας τον «τράγο» όπως ονομάστηκε διότι γράφηκε πάνω σε δέρμα τράγου και σήμερα φυλάσσεται στη Μονή της Μεγίστης Λαύρας. Ο Νίκων ο Μετανοείτε έχει ξεχωριστή δράση στην Κρήτη το 961, προσκαλεσμένος από τον Νικηφόρο Φωκά, συχνά επαναλάμβανε την λέξη «μετανοείτε!», επανέφερε τους εξισλαμισμένους Κρητικούς στη χριστιανική πίστη και συνέβαλε στη μόρφωση των κληρικών του νησιού. Για όλα αυτά οι Κρητικοί συγκαταλέγουν τον Νίκωνα ανάμεσα στους αγίους τους.
ΟΙ ΕΚ ΠΟΝΤΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΕΣ ΚΟΜΝΗΝΟΙ ΚΑΙ Η ΚΡΗΤΗ
Η Κρήτη παρέμεινε στο Βυζάντιο δύο περιόδους.
Η Α’ Βυζαντινή Περίοδος αρχίζει με την ίδρυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας το 323 και διαρκεί μέχρι το 823 με την κατάληψή της από τους Σαρακηνούς, δηλ. 500 έτη. Η Βυζαντινή Περίοδος αρχίζει με την ανάκτηση της Κρήτης το 961 και διήρκεσε μέχρι το 1204 που παραχωρήθηκε στους Ενετούς.
Εκτός από την συμμετοχή Ποντίων μαχητών στην εκστρατεία για την ανάκτηση της Κρήτης, η διασύνδεση της Κρήτης με τον Πόντο εντείνεται κατά την Β’ Βυζαντινή Περίοδο επί της δυναστείας των Κομνηνών, που ήσαν διάδοχοι του Ν. Φωκά με ιδρυτή τον Μανουήλ Κομνηνό από την Κασταμώνα της Παφλαγονίας του Πόντου. Από τον γενάρχη αυτόν αναδείχθηκαν οκτώ αυτοκράτορες και δέκα οκτώ Βασιλείς.
Αιτία του εποικισμού της Κρήτης από τους Βυζαντινούς ήταν ο δια πυρός και σιδήρου από τους Μουσουλμάνους αφανισμός του χριστιανικού πληθυσμού για να αλλαξοπιστήσουν. Όσοι αρνούνταν, οδηγούνταν στα κάτεργα.
Η Κρήτη το 800 είχε περίπου 300.000 χριστιανούς κατοίκους και έμειναν 30.000 κατά την απελευθέρωση από τον Νικηφόρο Φωκά. Ο πρώτος εποικισμός έγινε από τα στρατεύματα του Ν. Φωκά από το Θέμα Αρμενιακό και Θέμα Χαλδίας του Πόντου και ο όσιος Νίκων ο Μετανοείτε εκ Πολεμονιακού Πόντου έμεινε 7 χρόνια στην Κρήτη και έγινε άγιός της.
Ο εποικισμός της Κρήτης έγινε κυρίως επί Αλεξίου Β’ Κομνηνού το 1182 και επί Ισαακίου Αγγέλου το 1185, όταν εγκαταστάθηκαν στην Κρήτη αρχικά 12 ευγενείς «Αρχοντόπουλα μετά των οίκων αυτών» κατά το διασωθέν Χρυσόβουλο.
Οι αναφερόμενοι ευγενείς που εγκαταστάθηκαν στην Κρήτη ήσαν: 1. Φωκάς, 2. Γαβαλάς, 3. Σκορδίλης ανεψιός του Αυτοκράτορα και Μέγας Στρατάρχης, 4. Αρχολέων, 5. Χορτάτζης, 6. Μουσούρος, 7. Βαρούχας, 8. Μελισσινός, 9. Λίθινος, 10. Αργυρόπουλος - Αγιοστεφανίτης, 11. Βλαστός, 12. Καλαφάτης με 2-8 μέλη συγγενικά έκαστος. Όλοι αυτοί προέρχονται από συνοικίες της Κωνσταντινούπολης ονομαζόμενες από τις εκκλησίες. Σε «ορισμό» του 1185 καταχωρούνται οι περιοχές που εκχωρήθηκαν ως τιμάρια στα «Αρχοντόπουλα».
Στην περίοδο 1185-1204 έγινε η επαναφορά στο «κλίμα του Βυζαντίου» και υπάρχουν πολλά κοινά σημεία που δείχνουν την διαδικασία της επικοινωνίας και των δεσμών.
— Οι αρχικοί έποικοι ήταν συγγενείς και πιστοί υπήκοοι των Κομνηνών Αυτοκρατόρων που προήρχοντο από τον Βυζαντινό Πόντο. Αυτό συνάγεται από ιστορικά και λαογραφικά δεδομένα:
— Από πλήθος των παραγωγών οικογενειών και τις συγγένειες με εντόπιους.
Διατήρηση βυζαντινών ονομάτων σε οικογένειες.
Διατήρηση βυζαντινών τοπωνυμίων Κασταμονίτσα, Σκαρδίλω, Σκορδιλιανά, Σκορδιλοκαλλιεργιανά, Λιθίνες, Τραπεζόντα, Μονσούρω.
Η επίδραση των τραγουδιών του Ακριτικού κύκλου, άσματα που τραγουδιούνται από τις εσχατιές της Καππαδοκίας μέχρι τα Ιόνια νησιά και από τη Μακεδονία μέχρι την Κρήτη και Κύπρο.
Τοπικός εποικισμός όπως φαίνεται από τα τοπωνύμια. Αρμένοι, Βαρβάροι, Σκλαβοπούλα.
Από τα ριζίτικα τραγούδια.
Τοπωνύμια χωριών από βυζαντινές οικογένειες: Αβδραβάστοι, Δραγγάροι, Μορώνη, Βόϊλα, Αρώνη, Σωκάρα, Καμηλάρι, Γερακάρι, Μαγκασά, Στραβοδοξάρι, Φουρφουρά, Δαράτσο, Κατσιδώνη, Μαργαρίτες κ.ά. Από τα αλληγορικά τραγούδια φαίνεται η ψυχή του Κρητικού με κορυφαίο δημοφιλές τραγούδι «Πότες θα κάνει ξαστεριά...» ξεκινημένο από τη βυζαντινή εποχή και είναι φανερή η προέλευση, η συγγένεια των συγχρόνων τραγουδιών με την παλαιότερη βυζαντινή εποχή που εκφράζουν κατά κύριο λόγο τον ίδιο λαϊκό πολιτισμό και ο Πόντιος τραγουδά το «Έναν άστρεν εξέβεν».
Υπάρχουν προφανώς ομοιότητες της Κρητικής λύρας προς την Ποντιακή καθώς και στην ενδυμασία με την χαρακτηριστική Παρουσία μεγάλου μαχαιριού στη μέση.
Κατά τον 14ο αιώνα με την εξάπλωση των Τούρκων στη Μ. Ασία και τη Βαλκανική, πολλοί Έλληνες άφηναν τα μέρη που είχαν ζήσει και κατέφευγαν σε μέρη που ήταν υπό την ελληνική επήρεια ή τη βενετική διοίκηση. Αυτό συνέβη σε πολλές περιοχές της Μ. Ασίας και του Πόντου για τον οποίο και θα αναφερθούμε.
Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 και της Τραπεζούντας το 1461 από τον Μωάμεθ Β’ έχουμε μετανάστευση προς την Κρήτη όπου η διοίκηση της Βενετίας εξασφάλιζε τους πολίτες από την Τουρκική εισβολή.
Χαρακτηριστικά είναι όπως αναφέραμε στην αρχή, το χωριό Τραπεζόντα στην περιοχή Σητείας και ο γνωστός για τη φιλολογική του δραστηριότητα στην Ιταλία Γεώργιος Τραπεζούντιος.
Ανάλογη προέλευση με την Τραπεζόντα Σητείας είναι η προέλευση του τοπωνυμίου Κασταμονίτσα.
Το 1414 με έγκριση της Βενετικής Δημοκρατίας μετανάστευσαν από την Τραπεζούντα 880 οικογένειες και εγκαταστάθηκαν στην Τραπεζόντα Σητείας.
Ο ιστορικός Joinville (1305) ονομάζει την Τραπεζούντα “La profonde Grece’’ (Η βαθειά Ελλάδα).
Το 961 άρχισε η εκστρατεία του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά για την απελευθέρωση της Κρήτης, την οποία με τα σημερινά στρατιωτικά δεδομένα θα την ονομάζαμε αποβατική εκστρατεία. Ήταν γενικά ένα στρατιωτικό και ειδικά ένα ναυτικό επίτευγμα περιωπής, αντικείμενο μελέτης των στρατιωτικών συγγραφέων.
Το 1922 δηλ. ύστερα από 961 χρόνια, έγινε μια άλλη αποβατική εκστρατεία των Ελλήνων στην Ιωνία που κατέληξε στην μεγαλύτερη καταστροφή της σύγχρονης ιστορίας και την συρροή του ποντιακού και μικρασιατικού ελληνισμού στην πάτρια γη της Ελλάδας.
Στην Κρήτη μετά την μικρασιατική καταστροφή εγκαταστάθηκαν 33.900 πρόσφυγες και λίγοι Πόντιοι. Ύστερα από 961 χρόνια δηλ. το 1922 ολοκληρώθηκε ένας «κύκλος του Ελληνισμού» που αρχίζει το 961 με την εκστρατεία του Νικηφόρου Φωκά για την απελευθέρωση της Κρήτης και κλείνει το 1922 όταν οι Κρήτες ανάμεσα στους άλλους Έλληνες ανταπέδωσαν την αγάπη με τη φιλοξενία των προσφύγων και των Ποντίων στην πάτρια γη, αφού συνέβαλαν στην απελευθέρωση της Μακεδονίας και με το αίμα των Κρητών, για να εγκατασταθούν οι αδελφοί των Κρητών, οι Πόντιοι.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η μεγαλόνησος Κρήτη υπήρξε μια μήτρα από όπου γεννήθηκαν λαμπροί πολιτισμοί που έδωσαν λάμψη στην Ελλάδα και μετά στην Ευρώπη και τον κόσμο.
Στην αλληλοδιαδοχή των ιστορικών χρόνων μέχρι τις μέρες μας ο λαός της Κρήτης συναντήθηκε με άλλα τμήματα του Ελληνισμού της Διασποράς, όπως του Πόντιου Ελληνισμού που είναι και το θέμα της ομιλίας.
Αιματηρά Παιχνίδια της ιστορίας, ένωσαν τον «άπω βορειοανατολικό» Πόντιο Ελληνισμό με τον «νότιο» Ελληνισμό της Κρήτης.
Ελληνισμός, πάντα Ελληνισμός, ο ίδιος Ελληνισμός, ο ακατάλυτος δεσμός του Ελληνισμού υπό την σκέπη του Ξένιου Δία και του Χριστού.
Η φυλετική, η εθνογενετική, η γλώσσα, τα ήθη, τα έθιμα, οι δεσμοί αίματος, η ιστορική διαδρομή συγκλίνουν και φέρνουν πλησιέστερα τους σύγχρονους συνέλληνες της Κρήτης και του Πόντου για μια στενότερη επαφή με την διαπλάτυνση της «γέφυρας γνωριμίας των Κρητών και Ποντίων. Γ’ αυτό μπορούν να συμβάλλουν και τα δύο υπάρχοντα σωματεία στην Κρήτη, της «Ένωσης Ποντίων Κρήτης» στο Ηράκλειο και του «Ποντιακού Συλλόγου Παναγία Σουμελά» στα Χανιά. Είμαι ευτυχής αν θεωρήσουν οι ακροατές ότι συνέβαλα στη δημιουργία, την διεύρυνση αλλά και γνώση για τη «γέφυρα γνωριμίας» των Κρητών και Ποντίων.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Αναφερόμενοι στους Κρήτες συμπατριώτες μας κρίναμε σκόπιμο να περιλάβουμε το παράρτημα αυτό, τα πολύτιμα στοιχεία του οποίου σταχυολογήσαμε από το βιβλίο του Άρη Πουλιανού «Η Καταγωγή των Κρητών».
Στο παράρτημα αυτό υπάρχουν τα κυριώτερα φυλετικά στοιχεία των Κρητών που θα είναι χρήσιμα στον αναγνώστη.
Η ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΠΗΓΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Η φυλετική είναι ο κλάδος της Ανθρωπολογίας που ασχολείται γενικά με τις φυλές του ανθρώπινου γένους και με τις μορφολογικές ομοιότητες ή διαφορές μιας ομάδας πληθυσμού ή λαού για την εξαγωγή συμπερασμάτων του εθνογενετικού προβλήματος.
Η εθνογενετική έρευνα του λαού της Κρήτης απέδειξε ότι οι Κρήτες κατά τα τελευταία έξι χιλιάδες χρόνια ανθρωπολογικά είναι ο ίδιος λαός μέχρι σήμερα. Μπορεί να άλλαξαν κάποτε γλώσσα, έθιμα και κοστούμια, βασιλιάδες και συστήματα. Μπορεί να δέχτηκαν επιδράσεις διαφόρων πολιτισμών κατά τη μακραίωνη ιστορία τους όμως τον αρχικό πυρήνα τίποτε απ’ όλα αυτά δεν τον αλλοίωσε και οι Κρήτες στην πλειοψηφία τους παρέμειναν ο ίδιος φυλετικός τύπος.
Με την ευκαιρία αυτή ένα γνώρισμα για το ανάστημα των Κρητών: Μέσος όρος αναστήματος ανδρών 1.68 εκατ., γυναικών 1,57 εκ. Οι πιο ψηλοί Κρητικοί ζουν στην περιοχή των Σφακιών με ύψος 1,71 εκατ. και οι κοντοί στο Δυτικό Λασήθι 1,66 εκατ.
Από τους Σφακιανούς οι πιο ψηλοί είναι οι «καλόσειροι» του χωριού Καλλικράτης που φτάνουν τα 1,75 εκ. και οι «κακόσειροι» φτάνουν στα 1,70 εκατ..
Οι πιο χαμηλοί Κρητικοί είναι του οροπεδίου στον Κρούστα που έχουν ύψος 1,63 εκατ.
Οι πιο ψηλές Κρητικές συναντώνται στους Λάκκους, τα Ριζίτικα 1,60 εκ. και στον Καλλικράτη έχουν ανάστημα 1,59 εκ.
Οι Κρητικοί και οι Κρητικές σαν σύνολο έχουν ανάστημα άνω του μετρίου όπως στα περισσότερα νησιά του Αιγαίου και ο γενικός χαρακτηρισμός του ανθρωπολογικού τύπου στην Κρήτη τον κατατάσσει στον Αιγιακό τύπο.
Από τα ανθρωπολογικά στοιχεία, πληθυσμιακών ομάδων, πέρα από τα νησιά που αναφέραμε, προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι τα νότια Βαλκάνια (περιοχή Στάρα Ζαγκόρα Βουλγαρίας δίνουν ακριβώς την ίδια εικόνα που έχουμε και στην Κρήτη όμοιο κεφαλικό δείκτη, ίδιο πλάτος προσώπου, ύψος και πλάτος μύτης, χρώμα τριχών και χρώμα ματιών κ.α. Δηλ. από τον Αίμο ως την Κρήτη έχομε ένα ανθρωπολογικό τύπο που αποτελούσε πιο μεγάλη ενότητα την Βαλκανοκαυκασιανή, ενώ δεν έχει καμμιά ομοιότητα με λαούς της Αφρικής. Ο ανθρωπολόγος Άρης Πουλιανός στο βιβλίο του «Η Καταγωγή των Κρητών» δίνει μια θαυμάσια εικόνα του λαού της Κρήτης:
«Η Κρήτη στάθηκε το χωνευτήρι των προϊστορικών πολιτισμών της Ανατολικής Μεσογείου. Τους αφομοίωσε και τους μετουσίωσε κι έδωσε τα δικά της φώτα. Πρώτα στην Ελλάδα, κατόπι σ’ όλη την Ευρώπη κι ύστερα στον άλλο κόσμο. Η περίοδος των Μινώων την δοξάζει στα πέρατα του τότε γνωστού κόσμου. Χωρίς την Κρήτη δεν θα είχαμε τις χρυσές Μυκήνες ούτε την κλασική Ελλάδα. Ο πολιτισμός της διατήρησε την λάμψη του σ’ όλους τους αιώνες ακόμη κι όταν την κατακτήσανε σι διάφοροι βάρβαροι.
Άφησε τα ίχνη του αγνά, ατόφια, και στο πιο μακρινό χωριό της... (τα κρητικά είναι) πάντα ελκυστικά και ανθρώπινα. Πάντα από καρδιάς θα σου μιλήσει ο Κρητικός... τη φιλοξενία του, χάρισμα προπατορικό σπάνια τη συναντάει κανείς σ’ αυτό το βαθμό σ’ άλλους τόπους. Όλα απόσταγμα του μακραίωνα πολιτισμού του».
Πηγή: Β’ παγκόσμιο Συνέδριο Ποντιακού Ελληνισμου στη θεσσαλονικη
=====================================================================
ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΙΝΩΙΚΗ ΚΡΗΤΗ
«ΤΡΙΚΟΥΒΕΡΤΟ ΓΛΕΝΤΙ» ΚΑΙ ΠΟΛΥ ΚΡΑΣΙ , ΣΕ ΓΑΜΟ ΣΤΗΝ ΚΝΩΣΟ, ΠΡΙΝ 3.500 ΧΡΟΝΙΑ .
Στην προθήκη 87 του Μουσείου Ηρακλείου Κρήτης, με αριθ. 530, βρίσκεται χρυσό ενεπίγραφο δακτυλίδι. Το δακτυλίδι προέρχεται από παλαιές ανασκαφές της Αγγλικής Αρχαιολογικής Σχολής, στους Μινωικούς τάφους του Μαύρου Σπήλιου Κνωσού και συγκεκριμένα από τον ταφικό θάλαμο Ε, του τάφου ΙΧ, που ανήκε σε επιφανή οικογένεια, όπως δείχνουν και άλλα πολύτιμα ευρήματα και κυρίως μια ενεπίγραφη περόνη. Οι ανασκαφές έγιναν το 1926-1927, και όπως μου είπε το Μάιο 1996 ο συνταξιούχος εργάτης ανασκαφών Γεωργ. Αντ. Βασιλάκης ετών 88, ο οποίος δούλεψε σ' αυτές, θυμάται ότι η ανασκαφή του συγκεκριμένου τάφου έγινε υπό την επίβλεψη του αρχαιολόγου Mackenzie, ο οποίος ήταν βοηθός του Evans και ότι στο βάθος του διαδρόμου (του τάφου) βρέθηκε από τον αρχιεργάτη Μιλιαρά Ιωάννη, το μοναδικό ενεπίγραφο χρυσό δακτυλίδι.
Ο οικογενειακός αυτός τάφος δεν υπάρχει πια, διότι κατάρρευσε η οροφή του, επειδή το έδαφος δεν ήταν βραχώδες. Οι Άγγλοι είχαν αρχίσει στο μέρος αυτό τις ανασκαφές μετά την πληροφορία που τους έδωσε ο Εμμ. Ακουμιανάκης, ότι στον αγρό του, στις πλαγιές του Αϊλιά, άρκαλοι είχαν βγάλει όστρακα σκάβοντας. (άρκαλος= ο ασβός στην Κρήτη)
Η δημοσίευση του υλικού που βρέθηκε στον τάφο δεν έγινε από τον Evans, αλλά από το διάδοχο του John Forsdyke, στον τέταρτο τόμο του Recueil des inscriptions en lineaire A, με τα διακριτικά KN Zf 13.
Η μοναδικότητα του δακτυλιδιού οφείλεται στο ότι στην σφενδόνη του ήταν γραμμένη σπειροειδής επιγραφή καλλιγραφικής Γραμμικής Α. Τα γράμματα είναι όμοια με αυτά της επιγραφής του κυπέλλου του Ατρέα από την Κνωσό που βρέθηκε μαζί με ένα άλλο στην οικία των μονολιθικών στύλων, πιθανόν πεσμένα από υπάρχοντα όροφο, προέκταση του ιερού που βρισκόταν νότια των διαμερισμάτων της βασίλισσας (κύπελλο του Ατρέα, ονομάζω μια από τις δύο κούπες που βρέθηκαν στην Κνωσό με επιγραφές μοναδικής καλλιγραφικής Γραμμικής, γραμμένες στο εσωτερικό τους με μελάνι σουπιάς, και έχουν εκφράσει πολλοί, αυθαίρετα την γνώμη, ότι είναι μαγικές ρήσεις. Την ονομασία δίνω επειδή γράφει «από το Ατρέα στον Διόνυσο τον γιο του Δία...........»).
Το δακτυλίδι έχει εσωτερική διάμετρο μόλις 13 χιλιοστά, ασφαλώς πολύ μικρό για να φορεθεί στο δάκτυλο της ιδιοκτήτριας .
Η επιγραφή του δακτυλιδιού διαβάζεται από μέσα προς τα έξω όπως στον δίσκο της Φαιστού του οποίου το κείμενο Ελληνικής Κρητικής διαλέκτου και της δια τεχνάσματος αποτυπωμένης Ελληνικής Κρητικής γραφής, τύπου Κωδίκων Γόρτυνας, διάβασα πριν τέσσερα χρόνια. Την φορά ανάγνωσης του κειμένου στο δίσκο μας πληροφορεί και η πινακίδα Γραμμικής Α, που βρέθηκε μαζί μ' αυτόν. Θα επαναλάβω εδώ ότι η Γραμμική Α δημιουργήθηκε από την Ελληνική Κρητική διάλεκτο και χρησιμοποιούνταν παράλληλα με τα <<Ιερογλυφικά>> της Κρητικής Ελληνικής Διαλέκτου, μέχρι και τους Ελληνιστικούς χρόνους για να αποτυπώνουν αυτά που ήθελαν να γράψουν, οι σε παγκόσμιο επίπεδο, μοναδικοί λεξιπλάστες Κρητικοί.
Το κείμενο της Γραμμικής Α του δακτυλιδιού, είναι αυτό που ακολουθεί:
ku o-a-ra re-te-i me-ta-ja pa-du-pi ti-na ne-jo-re-a.
Η μετάφραση είναι : Μεγάλος γάμος με το ταίρι μου, με πάνδουρους και το κρασοβάρελο γεμάτο κρασί που έρεε.
Έχομε, απ' ότι βλέπομε εδώ, αναμνηστικό δακτυλίδι για γάμο σε σπίτι πλούσιας οικογένειας
ΛΕΞΕΙΣ
που και ιων.τ. κου και αιόλ.τ. ποι (αόρ.εγκλιτ.επίρρ.) = σε κάποιο βαθμό. 2.(συχνά προστίθεται σε προεισαγωγικά μόρια ή επιτάσσεται σε λέξεις προκειμένου να περιορίσει ή να τροποποιήσει κάποια έκφραση) κατά κάποιον τρόπο, πιθανώς, ίσως. 3.κάπου, σε κάποιο τόπο.
όαρ, όαρρος,η. 1.η γυναίκα ως σύντροφος, η σύζυγος 2.(κατά τον Ησύχ.) <<όαρας. γάμους, οι δε γυναίκας>>.
ρέθος,το. 1.το πρόσωπο 2. το σώμα.
μεταϊζω. κάθομαι μαζί με κάποιον ή κοντά σε κάποιον.
Πάνδουρος = αρχαιότατο λαϊκό νυσσόμενο έγχορδο μουσικό όργανο, αποτελούμενο από τρεις χορδές ή από τρία ζεύγη χορδών, είδος λαούτου με μακρύ βραχίονα, αλλ. τρίχορδο ή μπαντούρα και πανδούρα.
Τίνα,η. = βυτίο οίνου
νέω = (η μτχ.παθ.παρακμ.) ο υπερβολικά γεμάτος, ο παραγεμισμένος.
ρέω = αναβλύζω, ξεχύνομαι. (για στέγη ή αγγείο) στάζω, τρέχω.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
-----------------------
1. Εγκυκλοπ.: Πάπυρος-Λαρούς -Μπριτάννικα
2. Liddell-Scott:Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης
3. Ι. Σταματάκου: ΛΕΞΙΚΟΝ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ
4. Ι.Πανταζίδου:ΛΕΞΙΚΟΝ ΟΜΗΡΙΚΟΝ
5. Jan de Groot:Ομηρικό Λεξιλόγιο
6. Στ.Αλεξίου:Καθαρισμός Αργυρών αντικειμένων Μουσείου Ηρακλείου (Αρχαιολογικά Χρονικά 1975)
7. Stylianos Alexioy-William C.Brice : Silver pin from Mavro Spelio with Linear A': HER. MUS. 540. Kadmos 11(1972)
8. John Chadwick:ΓΡΑΜΜΙΚΗ Β'
9. J.T.Hooker:ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΓΡΑΜΜΙΚΗ Β'
10. Ι.Προμπονάς:Εισαγωγή εις την Μυκηναϊκήν Φιλολογίαν
11. EMILY WERMEULE:ΕΛΛΑΣ-ΕΠΟΧΗ του ΧΑΛΚΟΥ
12. Walter Burkert:ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ
13. SINCLAIR HOOD:Η ΤΕΧΝΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ
14. ΠΩΛ ΦΩΡ:Η καθημερινή Ζωή στην Κρήτη τη Μινωϊκή Εποχή
15. ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ ΑΕ:ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ
16. ΠΩΛ ΦΩΡ:ΙΕΡΑ ΣΠΗΛΑΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
17. MARTIN S. RUIPEREZ-JOSE L. MELENA: ΟΙ ΜΥΚΗΝΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ
18. Αλεξίου Στ.:Μινωικός πολιτισμός
19. Αχ.Τζαρτζάνου:Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης
20. Δικηγορικός Σύλλογος Ηρακλείου:Η Μεγάλη Δωδεκάδελτος Επιγραφή της Γόρτυνος
21. J-P.OLIVIER:Ο ΔΙΣΚΟΣ ΤΗΣ ΦΑΙΣΤΟΥ (Φωτογραφική έκδοση 1992)
22. Αχ.Τζάρτζανου:ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΝ της αρχαίας Ελληνικής γλώσσης
23. O.NEUGEBAUER:Οι Θετικές Επιστήμες στην Αρχαιότητα
24. ΕΙΛΑΠΙΝΗ:2 τόμοι 1987
25. LOUIS GODART:Ο ΔΙΣΚΟΣ ΤΗΣ ΦΑΙΣΤΟΥ (Το Αίνιγμα Μιας Γραφής Του Αιγαίου)
26. ΛΕΞΙΚΟ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ )
27. ΛΕΞΙΚΟ ΣΟΥΔΑ (ΣΟΥΪΔΑ) (ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ ) 2 ΤΟΜΟΙ
28. ΛΕΞΙΚΟ ΗΣΥΧΙΟΥ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΩΣ, (ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ 1975)
29. Τζών Μπόρντμαν: Αρχαία Ελληνική Τέχνη (Υποδομή 1980)
30. ΧΡΗΣΤΟΥ.ΤΣΟΥΝΤΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ, ("ΑΘΗΝΑ" 1928)
31. BOTSFORD & ROBINSON : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ (Εθνική Τράπεζα 1995)
32. ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΒΟΡΝΙΝΓΚ: ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ (Εκδόσεις Καστανιώτη 1997)
33. ΓΙΑΝΝΗΣ & ΕΦΗ ΣΑΚΕΛΛΑΡΑΚΗ : ΑΡΧΑΝΕΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΜΑΤΙΑ ΣΤΗ ΜΙΝΩΙΚΗ ΚΡΗΤΗ (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΜΜΟΣ 1997)
ΑΝΤΩΝΗΣ ΘΩΜΑ ΒΑΣΙΛΑΚΗΣ
Ερευνητής Προϊστορικών Γραφών
ΒΛΥΧΙΑ - ΚΝΩΣΟΥ
715 00 ΗΡΑΚΛΕΙΟ-ΚΡΗΤΗΣ
kairatos@hol.gr
=================================================================
ΚΡΗΤΗ
Τι θέλει στην Κρήτη το µάτι του ΤουταγχαµώνΟι αρχαιολόγοι αιφνιδιάστηκαν: Το µικρό, ολόχρυσο αντικείµενο που βρέθηκε µέσα σε πιθάρι, σε οικογενειακό τάφο του 8ου-7ου αιώνα π.Χ., στις πλαγιές της Ιδης, ήταν ίδιο µε τα µάτια του αιγύπτιου φαραώ
«Πιστεύουμε ότι το ιερό της Κεφάλας πιθανόν ήταν αφιερωμένο στην Αρτέμιδα Σκοπελίτιδα», λέει ο αρχαιολόγος Νίκος ΠαναγιωτάκηςΗ συγκεκριμένη αποκάλυψη έγινε στο Κρητολογικό Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στο Ρέθυμνο.
Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο αποκτούν τα Χανιά και μάλιστα σύντομα αφού η σύμβαση για την κατασκευή του υπογράφηκε μεταξύ του υπουργείου Πολιτισμού και του αναδόχου του έργου (κοινοπραξία ΤΟΜΕΣ - ΠΡΟΕΤ - ΕΡΓΟΝΕΤ), άρα οι εργασίες αρχίζουν άμεσα. 
Το τούρκικο Γιαλί τζαμί δεσπόζει στο ενετικό λιμάνι των Χανίων και δύσκολα θα περάσει απαρατήρητο. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακού μεγέθους τετράγωνο κτήριο με μεγάλο τρούλο, που υποστηρίζεται από τέσσερα τόξα. 
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου