Η ψυχαγωγία των Μινωιτών

Η ψυχαγωγία των Μινωιτών

Οι παλαιότεροι κάτοικοι της Κρήτης, οι Μινωίτες, προικισμένοι με σπάνιες αρετές, δημιούργησαν πριν από 4000 μέχρι 3500 χρόνια τον Μινωικό Πολιτισμό.  Μέσα από το βιβλίο του αρχαιολόγου Αντώνη Βασιλάκη που απευθύνεται στους μαθητές, θα γνωρίσουμε τους Μινωίτες και τους τρόπους ψυχαγωγίας τους.
Η ΠΟΙΗΣΗ, Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ
Πολλές λέξεις της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας από την ποίηση και τη μουσική ήταν μινωικές λέξεις: Για μουσικά όργανα: φόρμιγξ (=μικρή λύρα), λύρα.  Για ποιητικά μέτρα: ίαμβος (υ-), παίων.  Για μουσικά συστήματα: θρίαμβος, διθύραμβος.  Για ομίλους μουσικών και τραγουδιστών: θίασος.
Η μουσική είχε ξεχωριστή θέση στο ίδιο το ανάκτορο, αφού ο βασιλικός αρχιμουσικός είχε τη δική του σφραγίδα, με έμβλημα δύο πολύχορδες λύρες.
Από τα αρχαία κρητικά μουσικά όργανα έχουν σωθεί απεικονίσεις της λύρας (τρίχορδης, τετράχορδης, επτάχορδης και οκτάχορδης), του αυλού (απλού και διπλού), των ασπίδων, των κυμβάλων και των τυμπάνων, του σείστρου (αιγυπτιακής προέλευσης) και του τρίτωνα.  Διαπιστώνουμε ότι όλες οι κατη-γορίες μουσικών οργάνων, κρουστά, έγχορδα και πνευστά, ήταν γνωστά στους αρχαίους Κρητικούς.
Στην περίφημη σαρκοφάγο της Αγίας Τριάδας η λύρα συνοδεύει τη σκηνή της σπονδής και ο διπλός αυλός συνοδεύει τη θυσία του ταύρου.  Οι λυράρηδες-ιερείς είναι άντρες ντυμένοι με μακριά φορέμα-τα.
Στο λίθινο ρυτό των θεριστών από το ανάκτορο της Αγίας Τριάδας, εικονίζεται μια πομπή αγροτών που επιστρέφουν από τους αγρούς.  Βηματίζουν με τη συνοδεία ενός ιερέα, ενός μουσικό και τριών τραγουδιστών.  Ο μουσικός παίζει σείστρο και μάλλον δίνει, με το όργανο αυτό, το βηματισμό στην πομπή.
Οι προσευχές και οι αφιερώσεις των πιστών συνοδεύονταν από τραγούδια ή ψαλμούς με τη συνοδεία μουσικής που έπαιζαν οι ιερείς που ήταν μαζί και μουσικοί.
Ο ΧΟΡΟΣ
Μουσική ακουγόταν και σε πολλές άλλες περιστάσεις όπως στον κυκλικό χορό, στις γιορτές και στις τελετές.
Οι μεταγενέστεροι Έλληνες θεωρούσαν την αρχαία Κρήτη πατρίδα του χορού.  Η πιο γνωστή μουσική και μαζί χορευτική, δημιουργία της Κρήτης ήταν τα υπορχήματα, που ήταν συνδυασμός μουσικής, τραγουδιού, χορού και παντομίμας, με τη συνοδεία λύρας και αυλού.  Στο χορό αυτόν χόρευαν όλοι, άντρες και γυναίκες, αγόρια και κορίτσια, σε τρεις φιγούρες:
Στην πρώτη φιγούρα όλα τα μέλη του χορού χόρευαν και τραγουδούσαν μαζί. Στη δεύτερη φιγούρα οι χορευτές χωρίζονταν σε δύο ομάδες, με τη μια να χορεύει και την άλλη να τραγουδάει.  Στην τρίτη φιγούρα ένας τραγουδούσε και οι άλλοι χόρευαν.
Οι χορευτές και οι χορεύτριες στριφογυρίζουν ζωηρά, με τα χέρια σε διάφορες κινήσεις:  πάνω στους γοφούς ή πάνω από τα κεφάλια τους, ενώ τα μακριά κατσαρά μαλλιά τους πετούν προς κάθε κατεύθυνση.
Ο Όμηρος στην Ιλιάδα χαρακτηρίζει τον συναρχηγό των Κρητικών Μηριόνη ξακουστό χορευτή.  Ακόμη αναφέρει ότι ο Δαίδαλος έφτιαξε ένα μοναδικό χοροστάσι στο ανάκτορο της Κνωσού για τη βασιλοπούλα Αριάδνη.  Ο Θησέας πάλι καθιέρωσε στη Δήλο ένα κρητικό χορό με ελικώδεις κινήσεις σε ανάμνηση του Λαβυρίνθου, από τον οποίο σώθηκε ο ήρωας με τη βοήθεια της Αριάδνης.  Ο χορός αυτός λεγόταν γερανός.
Δύο μνημεία πηλοπλαστικής, ένα από τον τάφο του Καμηλαρίου κοντά στη Φαιστό κι ένα από την πόλη του Παλαίκαστρου κοντά στη Σητεία, παριστάνουν ειδώλια που χορεύουν με ενωμένα τα χέρια έναν κυκλικό χορό μέσα σε κυκλικό χοροστάσι, σαν ένα αλώνι, διακοσμημένο με διπλά κέρατα.  Στη μέση η μουσικός παίζει την πολύχορδη μινωική λύρα.
Ένας από τους αρχαιότερους χορούς της Κρήτης και της Ελλάδας ήταν ο χορός των Κουρητών, που συνδέονταν με τη γέννηση και την ανατροφή του Δία στην Κρήτη.
Ήταν ανδρικός χορός, πηδηχτός, με δυνατό θόρυβο που τον προκαλούσαν οι πολλές κραυγές και τα χτυπήματα των όπλων, κυρίως ασπίδων και τυμπάνων που τον συνόδευαν.
Ο χορός αυτός είχε μαγική και αποτρεπτική σημασία: από τη μια θέλουν να πετύχουν την επιθυμητή βλάστηση -ο νεαρός θεός Δίας συμβολίζει τη βλάστηση.  Από την άλλη όμως ήθελαν να απομακρύνουν το κακό, τον κίνδυνο να ακούσει ο Κρόνος το κλάμα του μωρού και να το εξοντώσει.